Zwerven zonder doel

God’s doel is doelloosheid.
Maar voor geen mens is het weggelegd dit bij voortduring te beseffen.
(Nescio in ‘Titaantjes’)                 
                       

In het verhaal 'Het Kukel' van Marten Toonder, wordt aan Wammes Waggel gevraagd of hij ook een inwoner van Rommeldam is. Hij antwoordt: “Hi hi, ik woon niet hoor, ik loop hier maar zo’n beetje.” Toonder geeft hiermee een mooie illustratie van een belangrijk thema in Zen, namelijk doelloosheid (apranihita), wat een deur naar bevrijding wordt genoemd. Zwerven vrij en blij, zegt Zhuang Ze.

Ik ben geneigd om mijzelf een wortel voor de neus te hangen en daar achteraan te rennen. Maar dat is niet nodig, ik ben al goed zoals ik ben, ik hoef niet een ander of beter mens te worden. Een roos hoeft niets te doen. Het doel van een roos is een roos te zijn.

Ik denk soms dat als ik maar lang en vaak genoeg op een kussentje zit, dat ik dan misschien ooit, in de toekomst, nog eens verlichting zal bereiken. Maar dat is een illusie. Verlichting is maar op één plaats en op één moment te vinden en dat is hier en nu. Thich Nhat Hanh vertelt dat veel mensen denken dat de monniken in Plum Village bezig zijn met het bereiken van verlichting, maar dat is niet zo, zegt hij. Ze jagen geen verlichting na maar zijn bezig om ontspannen, met liefdevolle aandacht, hier en nu te zijn. En dat is verlichting.

Natuurlijk is het goed om een diepgaande motivatie te hebben, een verlangen naar geestelijke bevrijding, hoe je dat voor jezelf ook wilt noemen: een verlangen naar rust, wijsheid, liefde, geluk, je kunt er vele namen aan geven. Maar ook hiervoor geldt: er is geen weg naar vrede, vrede is de weg. Door ontspannen en met aandacht hier en nu te zijn, ga ik merken dat alles wat ik zocht hier al blijkt te zijn.

In het dagelijks leven ontkomen we er natuurlijk niet aan dat we soms plannen moeten maken en daar is niets mis mee. Maar als het doel eenmaal gesteld is kunnen we daarna meteen weer terugkeren naar de subtiele vreugde van hier en nu te zijn. We hebben een koan die zegt: “Hij die een pijl goed schiet, raakt het doel niet.” Hij die een pijl goed schiet, is niet geobsedeerd door het doel, maar blijft hier en nu, voelt de spanning van de pees en de weerstand van de boog. Is zich bewust van zijn vingers aan de pijl. Hij laat de pijl los  ……..  en waarachtig, in de roos.

Doelloosheid hebben we besproken tijdens onze vierdaagse sesshin in maart in de Willibrords abdij. Welk thema aan de orde gaat komen in het Zen weekend van april in het Zen Centrum, weet ik nog niet. Maar misschien kun je toch gewoon komen, want ‘wie niets verwacht, behalve misschien een ogenblik rust, zal vinden wat hij zoekt.’ (Leo Vroman)

Meindert Seiju